İran nükleer anlaşmasına taraf olan İngiltere, Almanya ve Fransa, Tahran yönetiminin Mart 2023’te Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ile varılan ortak anlaşma çerçevesinde gerekli adımları atmaması nedeniyle tepki gösterdi.
Avusturya’nın başkenti Viyana’da 11 Eylül’den beri devam eden IAEA Yönetim Kurulu Toplantısında, anlaşmanın üç tarafının hazırladığı ortak metin üye ülkelere okundu.
Ortak metinde, İran’ın nükleer faaliyetlerinin, Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) olarak adlandırılan nükleer anlaşmada taahhüt edilen unsurları ihlal etmeye devam ettiği belirtildi.
Üç Avrupa ülkesi metinde İran’a şu ifadelerle tepki gösterdi:
“İran, nükleer programını sivillerin inandırıcı gerekçelerinin ötesinde açıkça endişe verici bir düzeye yükseltmeye devam etti ve geçen Mart ayında IAEA ile mutabakata varılan ortak açıklamada ortaya konulan şeffaflığa yönelik taahhütlerini yerine getirmek için hiçbir çaba göstermedi.”
Yönetim Kurulu’na okunan metinde, Ajansın raporlarına göre İran’ın nükleer faaliyetlerinin, nükleer anlaşmayla belirlenen sınırların çok ötesinde olduğu, zenginleştirilmiş uranyum oranının, Madde 1’de belirtilen seviyenin 18 kat üzerine çıktığı kaydedildi. anlaşmanın imzalandığını ve bu verilerin Tahran yönetiminin bir “nükleer cihaz” inşa edebilecek konumda olduğunu gösterdiğini ifade etti. .
Metinde, İran’ın Fordo nükleer tesisinde uranyum zenginleştirme sürecinin devam ettiği belirtilirken, Ajans yetkililerinin bu tesiste yüzde 83,7 oranında zenginleştirilmiş uranyum parçacığı tespit ettiği hatırlatıldı.
Ortak metinde nükleer anlaşmada, İran’ın Natanz tesisinde hangi tip santrifüj kullanacağı ve ne düzeyde üretim yapacağı gibi konular açıkça belirtiliyor ancak Tahran yönetimi son dönemde bu tesiste daha gelişmiş santrifüjler kullanarak, kapasitesini artırdı. zenginleştirilmiş uranyum üretebilme yeteneği ve dolayısıyla anlaşmanın şartlarından biri. Oldukça mesafeli olduğu vurgulandı.
Metinde, İran’ın son 2,5 yılda Teşkilat’ın tesislerine doğrulama ve denetim amaçlı yerleştirdiği ekipmanları işlevsiz hale getirdiği, bu nedenle bilgi akışında ciddi sorunlar yaşandığı ve UAEA’nın yaşadığı zorluklara dikkat çekildi. bilgi akışının sağlanmasından bahsedildi.
İran’ın nükleer silahlara yönelik endişe verici adımları
Metinde, İran’ın nükleer silah geliştirmede temel adımlar olarak kabul edilebilecek faaliyetleri ve metal uranyum üretimi gibi bu alanda değerli bilgiler elde ettiği belirtilerek, Tahran yönetimini ısrarcı olmaması konusunda uyardı. bu endişe verici adımlarda.
Metinde, mart ayında varılan anlaşmanın tam olarak uygulanmasının büyük önem taşıdığı vurgulanarak, gözlem ve kontrol noktalarında sıkıntı yaşayan Kurumun, bu ülkenin nükleer programının barışçıl olup olmadığını garanti edemeyeceğinin altı çizildi.
Ekipmanı yeniden kurmak için tesisleri arayın
Metinde, “İran’ı, UAEA’nın gerekli gördüğü her yere tüm ekipmanları yeniden kurmaya ve Ajansın talep ettiği şekilde Şubat 2021’den Haziran 2022’ye kadar olan dönem de dahil olmak üzere kameralar tarafından kaydedilen tüm bilgilere erişim sağlamaya davet ediyoruz.” ifadesi yer aldı.
İran’ın kontrol konusundaki engelleyici yaklaşımlarına da tepki gösterilen metinde, Tahran yönetiminin 4 yılı aşkın süredir nükleer anlaşmayı ihlal ettiği ve nükleer silah programı olmayan bir ülkeye kıyasla faaliyetlerini benzeri görülmemiş bir düzeye çıkardığı hatırlatıldı.
Metinde, Viyana’da düzenlenen İran nükleer anlaşmasının yeniden uygulanmasına ilişkin müzakerelerde nükleer anlaşmaya taraf olan üç Avrupa ülkesinin anlaşmayı yeniden canlandırmak için ciddi çaba sarf ettiği ancak Tahran’ın anlaşmayı imzalamayı reddettiği iddia edildi. Anlaşmanın kapsamını aşan kabul edilemez taleplerde bulunarak olası bir anlaşmaya varılması.
İran’ın nükleer silah geliştirmesini engelleme yönünde diplomatik kararlılık
Metinde, üç ülkenin, İran’ın nükleer programının barışçıl niteliğine ilişkin artan şüpheleri en iyi şekilde nasıl giderebilecekleri konusunda uluslararası ortaklarıyla istişarede bulunacakları ifade edilerek, “İran’ı programındaki gerilimi azaltmaya ve IAEA’nın taahhütlerini yerine getirmeye çağırıyoruz. Doğrulama ve gözleme ilişkin ortak anlaşmada belirtilmiştir.” “Ülkenin İran’ın nükleer silah geliştirmesini önlemek için hızlı ve anlamlı adımlar atmasını bekliyoruz. İran’ın nükleer silah geliştirmesini önlemek için her türlü diplomatik adımı atma kararlılığımızı sürdürüyoruz.” değerlendirme yer aldı.
Metinde, UAEA Başkanı’ndan kasım ayında yapılacak yönetim kurulu toplantısı öncesinde bu ülkedeki gelişmeler hakkında bilgi vermesi ve hazırlanacak raporun kamuoyuyla paylaşılması talep edildi.
karşılıklı anlaşma
UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, İran ile 4 Mart’ta varılan ortak anlaşma kapsamında belirlenen faaliyetlerin uygulanmasında daha fazla ilerleme kaydedilmemesinden duyduğu üzüntüyü dile getirdi.
UAEK ile İran arasındaki ortak anlaşmada, iki taraf arasındaki iş birliğinin artırılması ve Tahran yönetiminin, bu ülkede üç yerde tespit edilen ve Ajans’a bildirilmeyen nükleer maddeye ilişkin yeterli teknik açıklama yapması konusunda anlaşmaya varıldı. .
Anlaşma kapsamında, Şubat 2022’de Tahran yönetimi tarafından devre dışı bırakılan Kurumun bu ülkedeki nükleer faaliyetleri kontrol etmek amacıyla tesislere yerleştirdiği kamera ve benzeri cihazların yeniden devreye alınması sürecinin başlatılması konusunda da anlaşmaya varıldı. .
